Ceòl ùr-nòsach Basgach an Alba

Bha mi a-riamh den bheachd gu bheil ceòl na Gàidhlig san là an-diugh fada ro fhad' air ais. Mar eisimpleir, chunnacas bho chionn ghoirid farpais ‘Nòs Ùr’ ga shanasachadh. Bhiodh seo math ach tha e coltach gur ann fon sgèith ‘trad’ a bhios e.  Mar sin dheth, ‘s dòcha gum faigh sinn fonn ùr no dhà ach sann san aon cheòl sean-nòsach sa bhios e.

Chan eil cnapan-starra mar sin fainear nam Basgach. Coltach gu bheil taic aca bhon riaghaltas airson ceòl de gach seòrsa a chruthachadh. Thèid seo a thaisbeanadh air prògraman ciùil air telebhisean Bhasgais.  Tha prògraman ann de uair no dhà a dh’fhaid is iad làn de cheòl roc, punk, ska, reggae, pop, indie, rap is eile le gach òran sa Bhasgais. Cha tèid an seann chultar an diochuimhn ge-tà agus chìthear e a’ nochdadh air ùrlar ùr ann cuid de bhideothan aca, mar aig Itziarren Semeak an-seo.

Bidh Itziarren Semeak a’ tadhal air Alba airson a’ chiad turas agus cluichidh iad an Dùn Eideann air Didomhnaich 27 Màirt. Coltach gu bheil an cuirm saor san-asgaidh cuideachd. S math as fhiach e uair no dhà den oidhche agad.

Gàidhlig druim na muice. Mar gum biodh...

Nach sinn a rinn gàire. Agus carson nach dèanadh. Tha seo fada, fada nas fheàrr na Bannan agus nas salaiche na Outlander. Abair dibhearsain. Am faca tu Twitter?

Caitheamh ùine, tha fios'am.

Ach, mar a chanas an sean-fhacal, "S fheàrr tlachd bho rann air Twitter na bho cheann na muice"

S mathaid gun cuir cuspair mo dhàin oilbheum air cuid ach feumar cuimhneachadh gur e sinne an sliochd a thug 'Moladh air Deagh Bhod' dhan t-saoghail. Tha salachar a' ruith san daoine againn, ge b'oil leis an eaglais. Ach bha uair nuair as e na sagairtean a rinn na dàin as treasa. S fhada bhon uairsin ged-tà. Cha chuala mi a leithid de shalchar bhon a chunnaic mi Cathal Ó Searcaigh a' bruidhinn. Èibhinn dhà-riribh.

Ceart ma-tha. Tha mi falbh feuch de na faclan sughmhor a th'aig Mill a h-Uile Rud no Micheal Newton a chuidicheas mi tarsainn na lèig salaich seo.

Là Samhraidh ann an Glaschu

Agus mar bu dual is mar bu nòs bha an t-uisge ann ged a dh’fhalbh e rè ùine. Cuideachd bha rathaidean a’ bhaile cho toinnte – eadhon ann am Pàrtaig – ‘s gun robh e doirbh do cheann-uidhe a lorg ann an dòigh ciallach. Ach rinn sinn a’ chuis. 

Agus dìreach nuair a tha thu air rathad dìreach sìmplidh a lorg, cò tha ann air thoiseach ort, is iad a’ caismeachd, ach an Luchd Buidhe (Orange Order ann an Anglo-Sasannais). An ann an-aghaidh Cailtigich a tha iad no dìreach luchd-cleachdaidh nan rathaidean? Agus, cò tha cur bacadh orra a dhol dhan eaglais? Co-dhiu, sgap iadsan a-steach dhan choille-choncrait as deidh greis.

Chan eil dia sam bith agam ach tha an saorsa aca dol a dh’adhradh dia no ban-dia sam bith ann an eaglais sam bith. Saoilidh mi gu bheil ‘clàr-gnothaich’ no agenda rudeigin mi-chàilear aca.

Searach a th’annam gu cul agus chan eil fios’am fhathast, as-dèidh mòran bhliadhnaichean, dè nì mi de Ghlaschu. Tha an corra thuras ann fìor mhath ach tha cuideachd rudeigin dubhach is tiamhaidh mu dheidhinn. Ged a bha cafaidhean Ceann an Iar lòma-làn hiopstairean – is tha iomadh sàr chafaidh ri lorg – tha bochdainn an àite fhathast am follais faisg ort. Uaireannan, tha blas iargalta no gràineil na chois – mar a chunnaic sinn leis an Luchd-Bhuidhe.

Co-dhiù, tha tòrr ann a tha taitneach dhan t-sùil agus brosnachail dhan inntinn. Taigh-tasgaidh Khelvingrove mar toiseach-toiseachaidh. S math is fhiach e sròn a chur a-steach ann, gu h-àraid ma tha clann nad chois. Aon ghearain, ge-tà, se ‘s nach eil Gàidhlig ri faicinn sna taisbeanaidhean aca. Shaoileam gum biodh. Tha Comhairle Ghlaschu gu math adhartach a thaobh na Gàidhlig ann an roinntean eile agus le iomadh taigh-seinnse Gaidhealach san nabaidheachd is Cnag shuas an rathad beagan tha e na ìongnadh nach robh facal dhith ri fhaicinn.  Bha facal no trì a dhith orm is mi a’ feuchinn ri taisbeanadh nam beathaichean a mhineachadh dhan bhalach...  ‘se pike a tha seo a lorg cuideigin an Loch Laomainn...’

Glaschu. Lorg mi facal dha – dubh-cheist. Tillidh mi a dh’aithghearr ge-tà.

Torcuil: beul gun taobh?

Bho chionn fhad' an t-saoghail... bho chionn linn crochadh nan con... bha sgrìobhadair, neach-naidheachd fiù à Leòdhas a bha aithnichte airson nam facal a chuir e an clò airson an Herald, an Sunday Herald agus am BBC. Bhruidhinn a ghuth le tomhas math de dh’ughdarras anns a’ Ghàidhlig agus ann am Beurla na Banrìghinn.

An uairsin, ghabh e ri duilleagan an Daily Record. Tha an DR gu mòr air taobh nan Laborach agus gun nàire sam bith na chois. Tha an DR air taobh nan Laborach as bith modh no poileasaidhean a’ phàrtaidh. PFI airson ar ospadalan? Bàs is lèir-sgrios ann an Irag? Rèic nam poileasaidhean aca do bhillionairean mar Bernie Ecclestone et al? Gearan mu dhaoine air sochairean-sòisealta – “something for nothing society?”....

Tha Torcuil a-nis a’ libhreagadh propaganda nan Laborach, gun nàir’ mar bu dual dhan bhoss aige. Tha cuid de na sgeulachdan amaideach. Glè amaideach. ‘Dh’ith Nicola Sturgeon an hamstair agam!”. Cha mhòr nach.

Seo ‘cuis an inneil-chofaidh’... Cha do sheas e fada ge-tà. Chaidh a thoirt sìos as dèidh beagan uairean. Fhuair Crichton e bhon a Daily Mail...

Seo an argamaid mu cò nì an ath riaghaltas...

The Forgetful Ones

Agus a-rithist, gun nàire sam bith air rèidio na Beurla a’ cur an-aghaidh Iain Macwhirter...

Co-dhìu, sin e bho bhun gu bàrr. Se Laborach a th’ann an Torcuil. A thoil fhèin.

Dà phuing ge-tà..

•   Chan e neach-naidheachd a th’ann tuilleadh. Se propagandist a th’ann. Cuiridh e cuid den t-seuntas aige fhèin air na press-releases (no sgeulachdan a' Daily Mail) a tha siud ach gu ìre-mhòir, tha a h-uile coltas ann gur e ‘copy n paster’ a th’ann an Torcuil.

•  Mar sin dheth, carson a tha e na 'neach-naidheachd' air BBC Radio nan Gaidheal? Ma tha guth gu bhith againn aig a’ BhBC sa Ghàidhlig air cuisean poilitigeach, tha an dleastanas aige gun nochd iad gach taobh. Am faigh sinn sin bho Thorcuil, dhà-rìribh, beachd gun chlaonadh sam bith?

Saoilidh mi gum feum Radio nan Gaidheal neach-naidheachd ùr.

Bannan no srannan?

Bha fadachd againn air. Mus do nochd e air ar sgàileanan, chaidh inns dhuinn gun robh e mar-tha air siubhail 'thall-thairis' is ùidh aig na Canadaich ann. Cuideachd, chaidh inns dhuinn gur ann mar The Killing a bhiodh e.

Obh.

Ma bha a' chiad phàirt san t-sreath mar shamhail air cuisean se na fo-thiotalan a aon choltas a th'aige ri The Killing. Nordic dubh? Chan eil na.

Leis an fhìrinn innse, chan eil - an ceartair co-dhiù - ann ach iarsmadh (seqeul) do Mhachair a dh'fhàg sinn 20 bliadhna air ais no rudeigin mar sin.

Tha e slaodach. Tha mi gabhail ris gu bheil e slaodach oir sin mar a tha beatha sna h-eileanan. A-rèir choltais. Chan eil mañana aca ann shuas an-siud. Chan eil ann ach daoine shocair a' gabhail tlachd san fhois aca. Chan eil mùrt no feis aca.

Fuck! The filth are oantae us. Hud oan hen!

Cha do thachair càil ach nàdar de char-chase far an do ruith càr poileas rionnag an t-sreath air quad-bike. Am bi tuilleadh ann? Corp ga lorg ri taobh locha? Càirdeas toirmisgte eadar dithis bho eaglaisean eadar-dhealaichte? S mathaid gun tig e ach chan eil fiosam am bi mise air beulaidh an sgàilein gus fhaicinn.

Tha Kathleen NicAonghais sgriosail. An deach inns dhi gur e Ran-Dan a bh'ann? No an robh a h-aire air a' chomadaidh anns a bheil i an-sàs, Gaol@Gael? Tha blas a' chrogain air cus den chleaschd - fiodh mar a chanar sa chànain eile. Tha an sgriopt rudeigin lapach cuideachd. Dè fon ghrèin a bha an seanmhair a' dèanamh? Chunnaic mi tachartasan fada na bu chreideasaiche ann an Grange Hill ri a linn.

Bu toil leam a' bhith ga mholadh. Bu toil leam drama dubh dorcha sa chànan againn. Bu chòir a bhith againn. 

Duilich ach tha Bannan lapach.