Tha an t-àm sin den bhliadhna againn a-rithist. Thig na mìltean cruinn comhla am baile air choireigin - se Dùn Omhain a' bhliadhna-sa - gus 'cultar na Gàidhlig' a chomarrachadh. Air 'iomall a' Mhòid' gheibhear gu leòr ach a' mhòr-chuid tro mheadhan na Beurla - eadar ceilidhean, giogaichean is òl. Am broinn a' Mhòid fhèin, gheibhear clann is inbhich nan seasamh cho dìreach ri saighead, ag aithris faclan a sgrìobh cuideigin marbh bho chionn iomadh bliadhna.
Se an fhìrinn 's gun do sheas An Comann Gaidhealach, mar saighead, fhad's a bhàsaich a' Ghàidhlig mun cuairt air. Bhon a thòisich Am Mòd Nàiseanta - oh, tha e rìoghail a-nis... - chaidh a' Ghàidhlig à bith gu tùr ann an àiteachan mar Shiorrachd Shruighlea, Shiorrachd Pheàirt, Eilean Arainn, Ceann Tìre, Strath Spè, taobh Loch Nis, taobh Loch Laomainn, Gallaibh agus Siorrachd Obar Dheathainn. A bharrachd air sin, tha i air crìonadh gu dubh ann an àiteachan mar Loch Abar, Cataibh, Loch Aillse agus eileanan mar Giogha, Ile, Diùra, Colabhsa, Lios Mòr is Eige.
Bho chionn aon dusan bliadhna, thachair dhomh a bhith ann an Ceann Loch Rainich. Ann an uinneag na bùtha bha aon shanas. Sanas bàis ann an seadh a dh'innis do mhuinntir an àite, anns a' Bheurla gun robh am meur den Chomann Ghaidhealach an-sin a-nis dùinte. Saoil an robh diù aig duine?
Chan e 's gun robh an Comann agus am Mòd gu tùr gun fheum. Se 's nach do rinn càil a bharrachd air siud. Cha do steidhich iad sgoiltean Gàidhlig sna sgìrean a bha siud is gu dearbh cha do bhrosnaich iad iarrtas air an son. Cha do rinn iad strì airson coireachan na Gàidhlig. Cha deach iad an-sàs ann an iomairt mar a rinn Cymdeithas yr Iaith Gymraeg anns a' Chuimrigh. Cha do pheant iad a-mach na sanasan Beurla a spàrr cànan coimheach air na Gaidheil.
Ach gu dearbha fhèin, rinn iad cinnteach gun do sheas an iomadh mìle de Ghaidheil òga gu dìreach stolda air an àrd ùrlar.
Tha An Comann san là an-diugh a' dèanamh oidhirp. Ach se ro bheag a th'ann agus fada ro fhadalach. S mathaid gu bheil Gàidhlig druim a' bhaile aca ach tha fhathast blas a' chnogain oirre. Agus bidh, fhad's a chleachdas iad a' Ghàidhlig mar sgeadachadh is chan e mar chànan cheart.
